اصول تهویه و هوادهی گلخانه ها در فصول سرد سال

هوا یکی از چندین عامل اصلی و تاثیر گذار در انواع کشتها و مخصوصا کشتهای گلخانه ای است. این وجود هوا در محیط گیاهان است که امکان تولید کربوهیدراتها و آغاز چرخه مواد غذایی را مهیا می کند، به همین دلیل کمیت و کیفیت هوا و هوادهی نقش مستقیمی در تولیدات محصولات گلخانه ای دارد. به دلیل محصور بودن محیط گلخانه ها نحوه هوادهی بسیار مهم و حساس است و باید همه جوانب در این کار تا حد امکان لحاظ شود. ما در این مقاله سعی خواهیم کرد به نکات مهم و موارد حساس تا حد امکان اشاره کنیم.

تعریف هوادهی

شاید تعاریف زیادی تا به حال در خصوص هوادهی دیده باشید ولی آخرین تعریف در خصوص هوادهی در سازه های گلخانه ای طبق تعاریف فائو به شرح زیر است:

به تخلیه مازاد: رطوبت – دما – گازهائی مثل اکسیژن، دی اکسید کربن و مواردی از دست تخلیه از یک طرف و پمپاژ هوا تازه از طرف دیگر هوادهی می گویند.

اهمیت هوادهی

از چندین بعد می توان به اهمیت هوادهی پرداخت که در ادامه به موارد شاخص آن خواهیم پرداخت:

• تامین کربن مورد نیاز برای فتوسنتز
• جلوگیری از بروز بیماریهای قارچی

تامین کربن مورد نیاز برای فتوسنتز

گیاهان به عنوان قائده هرم مواد غذایی قابلیت تبدیل کربن به کربوهیدراتها را دارند، برای این منظور هم باید بصورت متناوب دی اکسید کربن مورد نیاز تامین شود. معمولا در شش ماهه اول در خصوص تامین گاز دی اکسید کربن مشکل خاصی وجود ندارد ولی در شش ماهه دوم به دلیل مشکلاتی که در:

• تهویه
• طول روز
• زاویه تابش آفتاب
• اختلاف دمای زیاد شب و روز
• رطوبت بالا

و مواردی از این دست وجود دارد این کار دچار اختلالاتی می شود که با هوادهی متناسب قابل رفع است.

جلوگیری از بروز بیماریهای قارچی

به جرات می توان گفت هواددهی خوب و متناسب بیشترین نقش را در جلوگیری از بروز بیماری های قارچی در کشتهای گلخانه مخصوصا در فصول سرد سال بازی می کند. عمده ترین علت بروز بیماریهای قارچی بالا بودن بیش از حد نیاز رطوبت در داخل گلخانه است که این کار با تهویه و هوادهی متناسب قابل رفع است.

انواع سیستم های تهویه

بصورت کلی ما در گلخانه ها دو نوع تهویه داریم:

• تهویه طولی
• تهویه عرضی

وظیفه تهویه طولی به عهده پنجره های موجود در تاج گلخانه ها، و تهویه عرضی عمدتا به عهده پنجره های جانبی است.

تعریف انواع پنجره ها

• پنجره سقفی
• پنجره کناری

بصورت کلی ما در سازه های گلخانه ای دو نوع پنجره سقفی و کناری داریم، همانطور که از نام این دو نوع پنجره برمی آید این پنجره ها در دیواره های کنای با ارتفاع 40 الی 80 سانتی متر از کف (پنجره کناری) و در قوس کمان های سقفی تعبیه شده اند.

در سازه های قدیمی به دلیل مشکلات فنی تولید متاسفانه پنجره سقفی وجود ندارد، نبود پنجره سقفی عملا کار تهویه را در گلخانه دچار مشکل اساسی می کند به گونه ای که در بعضی از موارد عدم وجود پنجره سقفی کار تولید در گلخانه ها دچار چالش های جدی می کند.

نکته مهم

در سازه های مدرن جدید عموما سعی در حذف پنجره های کناری و استفاده از سیستم های سیلکولره برای تهویه هوا و مدیریت میزان رطوبت شده است، چرا که در این نوع سیستم به دلیل مدیریت میزان هوا ورودی و خروجی از بروز شوک به بوته ها جلوگیری می شود.

در چه زمانی از روز می توان هواددهی کرد؟

یکی از سئوال های پرتکرار و البته مهم در خصوص هوادهی زمان انجام این کار است، بصورت کلی و با توجه به اصول تعریف شده عملا هیچگونه محدودیت زمانی در خصوص انجام تهویه وجود ندارد و در هر زمان از روز قابل اجراست ولی حتما باید به یکسری از موارد قبل از تهویه دقت کافی شود که در ادامه به مهمترین این موارد اشاره خواهیم کرد.

• عدم ایجاد استرس به بوته ها در حین هوادهی
• مهیا بودن شرایط برای تخلیه رطوبت یا دمای مازاد

عدم ایجاد استرس به بوته ها در حین هوادهی

یکی از عمده ترین آسیب ها در خصوص هوادهی غلط در گلخانه ها همین ایجاد استرس به بوته هاست. بزرگترین قابلیت گلخانه ها، امکان کنترل شرایط محیطی است، ما در گلخانه ها با ایجاد یک شرایط ایده آل برای گیاهان امکان برداشت حداکثری را مهیا می کنیم. در زمان هوادهی باید دقت شود که این شرایط از طرف ما دچار اختلال نشود به همین دلیل باید در زمان هوادهی باید دقت داشته باشیم که عمل هوادهی باعث ایجاد استرس هائی مثل استرس دمایی حتی بصورت مقطعی برای گیاهان نشود، چرا که بروز این حالت باعث افت شدید میزان باردهی و حتی بروز بیماری هایی مثل بیماریهای قارچی و حتی آفات می شود.

مهیا بودن شرایط برای تخلیه رطوبت یا دمای مازاد

برای روشن شدن این موضوع یک مثال مطرح می کنیم، در زمان بارندگی امکان تخلیه رطوبت مازاد گلخانه از طریق هوادهی ممکن نیست، چرا که به دلیل بالا بودن میزان رطوبت در محیط بیرونی گلخانه عملا این کار نه تنها باعث کاهش میزان رطوبت داخل گلخانه نمی شود بلکه باعث ایجاد استرس شدید و حتی افزایش میزان رطوبت در داخل گلخانه خواهد شد، پس در زمان تهویه به این موضوع بسیار مهم دقت کنید.

هواددهی در شب! درست یا غلط؟

به احتمال زیاد برای شما هم پیش آمده باشد که به دلیل بالا بودن رطوبت مخصوصا در طول شب، پیشنهاد شده باشد که در طول شب نسبت به هوادهی اقدام کنید ولی آیا این کار درست است یا غلط.

با توجه به تعریفی که خصوص اصول پایه هوادهی در گلخانه ها ذکر شده است، تهویه عموما باید در طول روز و در زمانیکه گیاهان در حال فعالیت هستند و مخصوصا دریچه های لوبیایی شکل برگها باز هستند نسبت به هوادهی اقدام کنیم. در طول شب به دلیل بسته بودن دریچه های لوبیا شکل، عملا فرآیند جذب و تولید بخار آب متوقف می شود ولی به دلیل بسته بودن کامل دریچه ها، میزان رطوبت افزایش پیدا می کند حال اگر میزان آب ورودی به خاک در آبیاری، مشکلات در تهویه و مواردی از این دست هم دخیل باشند عملا میزان رطوبت بیشتر هم خواهد شد، در صورت تکرار این فرآیند بوته به شدت به بیماریهایی قارچی خطرناکی مثل کپک خاکستری و مواردی از این دست دچار خواهند شد، حال سئوال اینجاست که چه باید کرد؟ آیا هوادهی در طول شب با توجه به این موارد صحیح است یا نه؟

با توجه به اصول پایه ای که در بالا هم به آن اشاره شد در این شرایط به دلیل امکان ایجاد استرس به بوته ها در طول زمان تهویه باید از هوادهی اجتناب شود، ولی برای رفع مشکل بالا بودن میزان رطوبت هم باید نسبت به هوادهی ویژه در ابتدای صبح، مدیریت آب ورودی به گلخانه، مدیریت سطح اندام سبز در گیاهان و مواردی از این دست دقت کنید.

رابطه هوادهی و بیماری های قارچی

مهمترین عامل بروز بیماریهای قارچی رطوبت بالاست، هوادهی رابطه مستقیمی با مدیریت میزان رطوبت در داخل گلخانه دارد به همین دلیل هم باید تا می توانیم نسبت به هوادهی خوب و متناسب اقدام کنیم تا شاهد یک کشت سالم و بدور از بیماریها قارچی باشیم.

نقش هوادهی در افزایش باردهی

همانطور که می دانید گیاهان قاعده هرم مواد غذایی را به خود اختصاص داده اند و به عنوان اولین و بزرگترین تولید کننده کربوهیدراتها (مواد غذایی) ایفای نقش می کنند. برای تولید مواد غذایی در گیاهان به دی اکسید کربن (CO2) نیاز است، میزان حضور این گاز مخصوصا در فصول سرد سال رابطه مستقیمی با کمیت و کیفیت هوادهی دارد، به همین دلیل اگر به دنبال داشتن یک گلخانه پر بار هستیم باید نسبت به تامین هوای تازه و متناسب در گلخانه مخصوصا در فصول سرد سال اقدام کنیم.

شما گلخانه داران و کارشناسان عزیز در صورت وجود هر گونه سئوال در خصوص این بحث یا سایر موارد می توانید نسبت به تکمیل فرم زیر و ارسال آن برای ما اقدام کنید